Zegary słoneczne, nazywane „słonecznikami”, przez setki lat stanowiły podstawy chronologii astronomicznej i pełniły rolę wzorca czasu. Były one dawniej dość popularne i od wieków odmierzały czas na podstawie zmiany pozycji Słońca w ciągu dnia. W Polsce liczebność tego typu zegarów jest stosunkowo nieduża.
Piękny przykład takiego zegara słonecznego znajduje się na naszej zabytkowej kamienicy położonej na tarnowskiej starówce przy ul. Brama Pilzneńska nr 4. Powstał on w latach 1976 – 1978 i umiejscowiony jest na południowej ścianie budynku dawnej siedziby Internatu Zespołu Szkół Plastycznych w Tarnowie.
Klasycystyczna kamienica z XVIII wieku, na której znajduje się zegar w latach 2020-2023 przeszła gruntowny remont przeprowadzony przez prywatnego właściciela. Ponieważ jest to centrum Tarnowa a kamienica należy do rejonu Starówka, cały remont elewacji przeprowadzony został zgodnie z wytycznymi Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie Delegatury w Tarnowie. Wraz z remontem elewacji w roku 2022 tarnowski zegar słoneczny również przeszedł gruntowną, specjalistyczną renowację.
Również w roku 2022 elewacja kamienicy, jak również zegar słoneczny otrzymały piękne podświetlenie, które dodaje temu historycznemu miejscu dodatkowej atrakcyjności i uroku.
Tarnowski „słonecznik”
Na zegar słoneczny przy ulicy Brama Pilzneńska 4 warto zwrócić uwagę ze względów artystycznych. Został on wykonany w latach 1976-1978 w technice sgraffito przez pracowników oraz uczniów PLSP i PZSP w Tarnowie.
Twarz zegara, opisana w charakterystyczny dla niego sposób cyframi rzymskimi, przedstawia słońce stylizowane na ludzką twarz. Ma ona usta, nos, brwi i oczy, przy czym lewe oko jest przymknięte. Nad słońcem znajdują się dwaj mali chłopcy – putto, trzymający herb Tarnowa. Putto to nawiązanie do renesansowo charakteru Rynku miasta Tarnów. Zegar ozdobiony jest dodatkowo pięknymi motywami roślinnymi.
Anegdota głosi, że twarz “słonecznika” mruga figlarnie do przechodnia co może wynikać z faktu, że wskazuje on czas jedynie w miesiącach wiosennych, letnich i jesiennych, od mniej więcej marca do października każdego roku. W miesiącach zimowych (od mniej więcej końca października do początku marca) słońce nie osiąga wystarczającej wysokości nad horyzontem co powoduje, że nasz „słonecznik zapada w zimowy sen”. Fakt ten wynika z kamienicznego układu zabudowy ulicy Brama Pilzneńska. Twórcy zegara, ukrywając w jego wykonaniu ten wyszukany żart pokazali jak bardzo byli świadomi funkcjonalności słonecznego zegara w tym miejscu. Pomimo tej niedoskonałości, jest on cennym urozmaiceniem zabytków Starówki i chętnie odwiedzanym przez turystów punktem.
Poniżej można zobaczyć kilka zdjęć pokazujących stan kamienicy i zegara przed, w trakcie oraz po renowacji jednocześnie zachęcając do oglądnięcia go „na żywo”.
